تاثیر رویشگاه بر فعالیت کامبیوم و تشکیل چوب گونه سرخدار (Taxus baccata) در سه منطقه از استان گلستان

تاثیر رویشگاه بر فعالیت کامبیوم و تشکیل چوب گونه سرخدار (Taxus baccata) در سه منطقه از استان گلستان (افراتخته، پونه آرام، چهارباغ)چکیدهسابقه و هدف: سرخدار (Taxus baccata) از معدود درختان سوزنی‌برگ بومی ایران و از جمله گونه‌های با ارزش و نادر جنگل‌های ایران است. این گونه به‌جامانده از بقایای رویش‌های دوران سوم زمین‌شناسی محسوب می‌گردد که متأسفانه به علت تغییرات شرایط آب و هوایی و برداشت‌های بی‌رویه و چرا در معرض انقراض قرار گرفته است. با توجه به ناکافی بودن اطلاعات در مورد تاثیرات شرایط رویشگاهی بر رویش این گونه، هدف این مطالعه بررسی فعالیت لایه زاینده و روند افزایش تعداد سلول‌های بالغ در این گونه می‌باشد.مواد و روش‌ها: سه منطقه از استان گلستان (پونه آرام، جهارباغ، افرا تخته) انتخاب شدند که در بین آنها، رویشگاه افراتخته گرم‌ترین منطقه است. از هر منطقه 6 پایه درخت سالم دارای تنه صاف و قطر تقریبا یکسان برای ریزنمونه برداری انتخاب شدند، نمونه‌گیری از ابتدای فروردین تا اوایل آذرماه سال 1393، با فواصل زمانی هر دو هفته صورت گرفت. ریزنمونه‌ها پس از مقطع‌گیری و رنگ‌آمیزی زیر میکروسکوپ نوری مورد مطالعه قرار گرفته و میانگین تعداد سلول‌ها در لایه کامبیومی و تعداد تراکئیدهای بالغ در هر زمان محاسبه شدند. داده‌های اقلیمی(میزان بارش و دمای ماهیانه) محیط برای سال نمونه‌برداری توسط ایستگاه‌های نزدیک به محل‌های نمونه‌گیری ثبت شدند. یافته‌ها: نتایج نشان داد فعالیت کامبیوم در منطقه افراتخته حدود دو هفته زودتر از دو منطقه دیگر و در اوایل اردیبهشت آغاز شد و در هر سه رویشگاه به‌طور همزمان در اواخر مهر ماه به پایان رسید. همچنین شمارش سلول‌های کامبیومی نشان داد اوج فعالیت کامبیومی در اواسط خرداد ماه رخ می‌دهد که در آن زمان تعداد سلول‌های کامبیومی به 10 عدد می‌رسد. با آنکه فعالیت کامبیوم در منطقه گرمتر (افرا تخته) زودتر آغاز شده و همچنین در چند ماه آغازین فصل رویش، تعداد سلول‌های کامبیومی در این منطقه بیشتر از دو منطقه مورد مطالعه دیگر است، ولی تفاوتی بین تعداد نهایی تراکئیدهای بالغ در انتهای فصل رویش بین سه رویشگاه دیده نشد.نتیجه‌گیری: درمجموع می توان نتیجه گرفت که دمای بالاتر هوا در رویشگاه افراتخته، در اوایل فصل رویش اثر مثبتی بر رشد داشت اما در میانه تابستان باعث کاهش تعداد سلول‌های کامبیومی و در نتیجه کاهش نرخ رشد شده است. این مسئله ، درصورت گرم‌تر شدن و کاهش رطوبت هوا در آینده می‌تواند تاثیر منفی بیشتری بر درختان سرخدار منطقه افراتخته داشته باشد.